Η Κρήτη, το αμπέλι και το κρασί πάνε μαζί, εδώ και 4,000 χιλιάδες χρόνια, σ ένα αμάλγαμα φυσικής ομορφιάς, ιστορίας και πολιτισμού. Σήμερα μάλιστα, με την αλματώδη εξέλιξη της ποιότητας των Κρητικών κρασιών, ο τόπος αυτός μας επιφυλάσσει μια από τις πιο δυνατές οινικές εμπειρίες. Και γεύσεις! Αυτά σκεφτόμουν καθώς άφηνα πίσω μου τα τελευταία σπίτια της Αυγενικής, ανηφορίζοντας προς το εντυπωσιακό οινοποιείο της Ένωσης Ηρακλείου στην Παλιανή, μόλις 20 χιλιόμετρα έξω από την Πόλη.
Η Ένωση Ηρακλείου όπως και το οινοποιείο διακρίνονται από μια μακρά ιστορία, καθώς η αρχή έγινε από το 1927 όταν ο αγροτικός κόσμος του Νομού δημιούργησε τον Συνεταιρισμό με όραμα την εξάπλωση των κρητικών κρασιών εντός και εκτός Ελληνικών συνόρων. Οι παλαιότεροι ίσως να θυμούνται τις ετικέτες Logado, δεκαετίες πριν. Το 2008 όμως, ήταν μια χρονιά σταθμός για την Ένωση με την εγκαινίαση αυτού του τεράστιου, υπερσύγχρονου, και επισκέψιμου οινοποιείου στην Παλιανή. Για διάφορους όμως λόγους, δυστυχώς, αυτή η προσπάθεια έκανε μια πολύ μεγάλη «κοιλιά», σχεδόν ξεχάστηκε θα μπορούσαμε να πούμε σε μια υποτονική λειτουργία πολλών ετών, για να επιστρέψει πολύ αποφασιστικά το 2021 υπό την νέα προεδρία του Σταύρου Γαβαλά, με την παρουσίαση νέων μονοποικιλιακών και μη οίνων, ενώ στην συνέχεια, την άνοιξη του 2022 εγκαινιάστηκε και το επισκέψιμο κομμάτι του οινοποιείου. Έτσι σήμερα, με στρατηγική για την παραγωγή και εξαγωγή ποιοτικών οίνων από κρητικές ποικιλίες, η Ένωση έχει ήδη μπει σε νέα τροχιά.
Είχα ήδη δοκιμάσει κάποια από τα νέα της μονοποικιλιακά κρασιά τα οποία μου άφησαν πολύ καλές εντυπώσεις, ξεπερνώντας μακράν τα όρια που θεωρητικά θα έμπαιναν κάτω από την ετικέτα «συνεταιριστικό κρασί»… Επόμενο βήμα ήταν – όπως και έγινε – η επίσκεψη στο οινοποιείο, η οποία πραγματοποιήθηκε – εν μέσω τρύγου καταμεσής στην εύφορη κρητική φύση – τις τελευταίες μέρες του Αυγούστου.
Μας υποδέχθηκε η «ψυχή» του οινοποιείου, ο γεωπόνος (και οινολόγος) Γιάννης Μασαούτης ένας άνθρωπος με εμπειρία και γνώση γύρω από τον Κρητικό αμπελώνα, την τέχνη του αμπελιού αλλά και τις τεχνικές οινοποίησης των γηγενών ποικιλιών. Πολύ σύντομα βρέθηκε μαζί μας και ο Γιάννης Χαρκούτσης ο φημισμένος και εξαιρετικά έμπειρος οινολόγος ο οποίος βρίσκεται «πίσω» από πολύ επιτυχημένες ετικέτες στο Νησί, βάζοντας την σφραγίδα του στα κρασιά της Ένωσης. Οι πιο κατάλληλοι οικοδεσπότες δηλαδή! Εξάλλου, οι άνθρωποι πίσω από τα κρασιά είναι η κινητήρια δύναμη κάθε οινοποιείου, και αυτό που ενδιαφέρει εξίσου τους αληθινούς οινόφιλους.
Απ’ την πρώτη στιγμή, με την είσοδο στο προαύλιο, το μέγεθος εντυπωσιάζει. Μετράει! Πρόκειται για πολύ μεγάλες, επιβλητικές κτιριακές εγκαταστάσεις! Την στιγμή που φτάσαμε – μαζί με τον γνήσιο οινόφιλο και ραδιοφωνικό παραγωγό του «Άκρατου Οίνου» Βαγγέλη Κακουδάκη, ένας πραγματικός οργασμός παραλαβής σταφυλιών από αγρότες αμπελουργούς ήταν σε εξέλιξη με τα αυτοκίνητα να κάνουν ουρά για να αδειάσουν τον καρπό στους πολλές και τεράστιες ανοξείδωτες χοάνες υποδοχής, ώστε να προχωρήσουν τα σταφύλια για το σπάσιμο. O Γιάννης Μασαούτης μου εξήγησε ότι γίνεται επιλογή πρώτης ύλης και σε επίπεδο αμπελιού αλλά και κατά την παραλαβή, ώστε τελικά να επιτυγχάνεται η επιθυμητή ποιότητα καθώς οι παραγωγοί είναι πολλοί και διαφορετικοί όπως φυσικά και ο όγκος σταφυλιών που παραλαμβάνει η Ένωση. 
Σε επίπεδο εξοπλισμού το οινοποιείο είναι πραγματικά υπερσύγχρονο, παραδίδοντας μαθήματα τεχνολογικής εξέλιξης, ενώ παράλληλα και ο χωροταξικός του σχεδιασμός είναι τέτοιος, ώστε η οινοποίηση να είναι όσο πιο εύκολη και λειτουργική ως διαδικασία, λύνοντας τα χέρια των ανθρώπων που εργάζονται από την παραλαβή των σταφυλιών μέχρι και την τελική εμφιάλωση. Είδαμε τους τεράστιους εναλλάκτες θερμότητας όπου εκεί οδηγείται η σταφυλλόμαζα, πριν μπει στα πιεστήρια ώστε να κατέβει και να ελεγχθεί η θερμοκρασία του μούστου σε ιδανικό εύρος, για να διατηρηθούν τα αρώματα του σταφυλιού, πραγματοποιώντας παράλληλα και ενός είδους προζυμωτικης εκχύλισης. Εντυπωσιακά επίσης ήταν και τα κολοσσιαία φίλτρα κενού. 
Πρακτικά το φίλτρο στρώνεται με χώμα περλίτη ο οποίος προσροφάτε εξωτερικά, και ακολούθως το τύμπανο ρουφάει την οινολάσπη κάνοντας περιοδικούς κύκλους κενού όπου η λάσπη φιλτράρεται στο εσωτερικό του τυμπάνου βγαίνοντας καθαρή σαν καθαρότατος μούστος. Πραγματικά εντυπωσιακός εξοπλισμός με τεράστιες δυνατότητες εμφιάλωσης. Οι θηριώδεις ανοξείδωτες δεξαμενές είναι πρακτικά «αμέτρητες» ενώ η συνολική τους χωρητικότητα είναι σήμερα πάνω από 2,000 τόνους, ενώ η μονάδα εμφιάλωσης έχει δυναμικότητα 3,000 φιάλες την ώρα. Παράλληλα, το υπόγειο του κτιρίου φιλοξενεί εκατοντάδες βαρέλια για την παλαίωση οίνων. Μιλάμε δηλαδή για ένα οινοποιείο με απίστευτο δυναμικό, το οποίο με άνεση θα μπορούσε να εμφιαλώσει περισσότερες από 1 εκατομμύριο φιάλες… Έτσι, το στρατηγικό πλάνο μεγάλης παραγωγής ποιοτικών οίνων με εξαγωγικό προσανατολισμό σε μεγάλες Αγορές είναι εφικτό.
Μπορεί το οινοποιείο της Ένωσης να ανήκει σ ένα μεγάλο συνεταιρισμό κι όλα εκεί μέσα να είναι μαζικά και «μεγάλα», όμως αυτό που ξεχωρίζει σε κάθε περίπτωση, είναι η «boutique» προσέγγιση των ανθρώπων που δημιουργούν τελικά το κρασί της Ένωσης. Σε όλα τα στάδια οινοποίησης αυτό που ξεχωρίζει είναι η αγάπη και το μεράκι τους γι’ αυτό που κάνουν και η απόλυτη προσήλωση τους στον στόχο για ποιότητα, με τους οικοδεσπότες να ήταν οι ιδανικοί για την πλήρη επιβεβαίωση της αίσθησης αυτής, καθώς μας ξεναγούσαν και μας εξηγούσαν λεπτομερώς το καθετί. Δοκιμάσαμε μάλιστα πολλά κρασιά, σε διάφορα στάδια ζύμωσης κατευθείαν από τις δεξαμενές αλλά και ολοκληρωμένα πριν αυτά εμφιαλωθούν. Ήταν μια ενδιαφέρουσα εμπειρία ειδικά μέσα από την παρουσίαση τους σε σχέση με την προέλευση και το επίπεδο εξέλιξης τους – από τους κους Μασαούτη και Χαρκούτση τους οποίους και ευχαριστώ.
Η δουλειά του Γιάννη Χαρκούτση στην οινοποίηση είναι ένας συνδυασμός εμπειρίας, γνώσης και μαγικής τέχνης καθώς μέσα από πρώτη ύλη μεγάλης διαφορετικότητας επιτυγχάνει ένα πολύ ποιοτικό αποτέλεσμα με μια «συνταγή» για διάρκεια σε σταθερότητα, ελαχιστοποιώντας έτσι την «πολυφωνία» που πηγάζει από τόσα διαφορετικά αμπελοτόπια. Η ποιότητα των μονοποικιλιακών οίνων είναι κάτι που θα σας εκπλήξει – ειδικά αν αναλογιστούμε ότι πρόκειται για προϊόν συνεταιρισμού. Για τις νέες ετικέτες – σε εξαιρετικά προσιτές τιμές – που παρουσιάστηκαν έπειτα από την δυναμική αυτή επανεκκίνηση του οινοποιείου θα βρείτε πληροφορίες στο web site της Ένωσης στην διεύθυνση https://www.agrunion.gr/. Αρκετά από αυτά – ειδικά για την τιμή τους αξίζουν την προσοχή σας. Υπάρχουν όμως κάποια που πραγματικά ξεχωρίζουν και τα οποία επιβάλλεται να τα δοκιμάσει ο κάθε οινόφιλος. Πρόκειται για πολύ ωραία δείγματα των ποικιλιών της Κρήτης ανεξαρτήτως τιμής και προέλευσης:
Domenico Θραψαθήρι.
Ένα πολύ καλό δείγμα αυτή της ιδιαίτερης Κρητικής ποικιλίας. Εξαιρετική ισορροπία, τραγανή οξύτητα και αρώματα πυρηνόκαρπων ανανά και ανθών από αγιόκλημα. Το αγαπημένο μου της Ένωσης, το οποίο νομίζω ότι θα εξελιχθεί πολύ καλά στα επόμενα 3-4 χρόνια. Για μια αναλυτική δοκιμή εδώ https://winememos.com/domenicot/ .
Domenico Βιδιανό.
Τυπικό Κρητικό Βιδιανό, αρκετά φινετσάτο με τα κλασικά αρώματα της ποικιλίας και καλή οξύτητα. Περισσότερες λεπτομέρειες σύντομα στο winememos στην δοκιμή του που εκκρεμεί.
Ερωφίλη Λιάτικο Ημίξηρο.
Μια πολύ μεγάλη έκπληξη καθώς θα δικαιολογούσε άνετα και μια υπερδιπλάσια τιμή από την τρέχουσα λιανική του. Δεν είμαι και τόσο fan αυτού του τύπου κρασιών αλλά το συγκεκριμένο μου άρεσε πολύ. Πολύπλοκο, φινετσάτο με καλό σώμα, οξύτητα και μακρύ φινίρισμα – ένα πολύ απολαυστικό κρασί. Και για αυτό λεπτομέρειες σύντομα στο winememos σε αναλυτική δοκιμή. 
Το Domenico Λιάτικο είναι επίσης μια ετικέτα της Ένωσης που με λίγη ακόμη δουλειά θα ανέβει επίπεδο καθώς αυτή η ποικιλία παρότι δύστροπη, θεωρώ ότι θα έχει πολύ μέλλον γενικότερα για το Νησί, κι από ότι μου είπε ο Γιάννης Χαρκούτσης, ήδη δουλεύεται περεταίρω. Για μια αναλυτική δοκιμή εδώ https://winememos.com/domenicol/ .
Τελειώνοντας, θα πρότεινα σ όσους οινόφιλους επισκεφθούν την Κρήτη, να κανονίσουν μια επίσκεψη στο εντυπωσιακό ομολογουμένως οινοποιείο της Ένωσης. Θα δουν από κοντά ένα πρότυπο εγκαταστάσεων, και θα γνωρίσουν και τους ανθρώπους πίσω από όλη αυτή την προσπάθεια που είναι και το πιο ενδιαφέρον! Αυτοί, απάντησαν κάποιες ερωτήσεις μας και σας δίνουν το στίγμα.
Γιάννης Μασαούτης.
Winememos: Μίλησέ μας για το νέο ξεκίνημα του οινοποιείου, τις εγκαταστάσεις και τους στόχους σας.
Γιάννης Μασαούτης: Η Ένωση Ηρακλείου διαθέτει ένα Οινοποιείο με μακρά ιστορία στον χώρο του κρασιού. Το 2008 είναι χρονιά «σταθμός» για την Εταιρεία καθώς εγκαινιάσαμε το μεγαλύτερο Οινοποιείο της Χώρας. Τα τελευταία μόλις χρόνια το Οινοποιείο κατάφερε να παρουσιάσει αξιόλογη ποιοτική δουλεία στην οινοποίηση την κρητικών και μη ποικιλιών . Οι σύγχρονες εγκαταστάσεις το εξειδικευμένο προσωπικό οι οινολόγοι και γεωπόνοι αποτέλεσαν ένα ιδανικό σύνολο και σαν ομάδα και μόνο κατάφεραν να δώσουν ένα αποτέλεσμα στο κρασί και συγκεκριμένα μια εξαιρετική συλλογή από μονοποικιλιακούς και πολυποικιλιακούς οίνους, που έχουν κατακτήσει ήδη τις καρδιές των οινοφίλων, κάτι το οποίο μας κάνει υπερήφανους. Στόχος ήταν και παραμένει η συνεχής ανάδειξη των γηγενών ποικιλιών με έμφαση σε καινοτόμα προϊόντα και συσκευασίες .
Winememos: Πόσο δύσκολο είναι το έργο του οινοποιού όταν έχει να διαχειριστεί τόσο μεγάλο όγκο παραγωγών και διαφορετικότητα πρώτης ύλης? Που εστιάζετε για την βέλτιστη δυνατή ποιότητα?
Γιάννης Μασαούτης: Οι δυσκολίες του όλου εγχειρήματος κάμπτονται από τις ευκολίες που σου προσφέρει το σύγχρονο οινοποιείο. Η βέλτιστη ποιότητα μπορεί να επιτευχθεί με συνεργαζόμενους παραγωγούς και την καθοδήγηση τους σε όλη την διαδικασία, από το χωράφι από τον γεωπόνο, να αναπτυχθεί δηλαδή ένα είδος συμβολαιακής γεωργίας..
Winememos: Ποια είναι η αγαπημένη σου ετικέτα της Ένωσης και γιατί?
Γιάννης Μασαούτης: Αγαπημένη ετικέτα για μένα είναι το Θραψαθήρι και ο λόγος που το πιστεύω αυτό είναι γιατί αποτελεί μια πολύ παλιά κρητική ποικιλία, η οποία χρονολογείται από τον 14ο αιώνα, κλώνος του Αθηριού ενώ μοιάζει πολύ με Βιδιανό και με σωστή οινοποίηση δίνει μοναδικά αρώματα πυρηνόκαρπων, μαύρου πιπεριού και ίχνη εσπεριδοειδών. Χρειάζεται τεχνική βελτίωση στο χωράφι και επιλογή σωστών βιότυπων.
Γιάννης Χαρκούτσης.
Winememos: Πως διασφαλίζεται μια σταθερή ποιότητα σ ένα συνεταιριστικό κρασί στο χρόνο και ποιοι παράγοντες την επηρεάζουν?
Γιάννης Χαρκούτσης: Η ποιότητα διασφαλίζεται καταρχήν, εάν οι άνθρωποι που αντιπροσωπεύουν αυτήν την ιδέα έχουν όραμα και φιλοδοξία. Ευτυχώς στην τωρινή διοίκηση υπάρχουν και τα δυο. Όσον αφορά το κομμάτι το τεχνικό, υπάρχει αρκετή τεχνογνωσία και στο επιστημονικό staff και στο προσωπικό που είναι αρκετά έμπειρο. Ο εξοπλισμός του Οινοποιείου σου λύνει τα χέρια σε θέματα τεχνικά και από κει και πέρα έχει να κάνει με την δουλεία που γίνεται στο αμπέλι. Οι παραγωγοί τα τελευταία χρόνια έχουν δώσει βάση σε πιο ποιοτική παραγωγή με σύγχρονες τεχνικές με όσον το δυνατόν λιγότερες εισροές φυτοφαρμάκων. Προσπαθούμε να φτιάξουμε ένα πυρήνα παραγωγών που ο αριθμός τους αυξάνει συνεχώς και οι οποίοι είναι η μαγιά για τα μονοποικιλιακά μας κρασιά . χρειάζεται περισσότερη συνεργασία στο μέλλον σε μοντέλο συμβολαιακής γεωργίας.
Winememos: Ποια είναι η αγαπημένη σου Κρητική ποικιλία και γιατί?
Γιάννης Χαρκούτσης: Αγαπημένη κρητική ποικιλία είναι το Μαντηλάρι και ο λόγος είναι ότι εάν τρυγηθεί στην σωστή τεχνολογική ωριμότητα μπορεί να δώσει μεγάλα κρασιά που αντέχουν και σε μακρόχρονη παλαίωση. Πιο συγκεκριμένα εάν φυτευτούν κατάλληλοι βιότυποι της ποικιλίας στο κατάλληλο terroir και με συγκεκριμένες παραγωγές το αποτέλεσμα θα μας εκπλήξει όλους.
